Czy ryby jedzą oczami?
Teoretycznie proste pytanie, okazuje się po chwili zastanowienia problemem złożonym, na który – jak się okazało – nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Mało, udzielenie nadmiernie lakonicznej odpowiedzi na postawione pytanie rodzi natychmiast u bardziej dociekliwego akwarysty szereg kolejnych pytań.
Wiedząc, że to, jak i inne zagadnienia są tematem badań prowadzonych obecnie przez Centrum Badawcze Polskiego Klubu Miłośników Dyskowców, zwróciłem się do tej placówki z tytułowym pytaniem.
Okazuje się, że badania nad tym zagadnieniem jeszcze trwają, ale pewne wnioski można już postawić jako pewnik na obecnym etapie prac. Z tymi wnioskami, uzupełnionymi o własne spostrzeżenia, postaram się obecnie zapoznać czytelników.
Jakie bodźce odbierają wzrokiem ryby?
Przeprowadzone badania wskazują na duże znaczenie wzroku i jego wpływ na odcień ubarwienia.
Budowa oka ryby
Okazuje się, że wraz ze zmianą barwy podłoża, zmieniała się intensywność barw u ryb. Pobudzenie nerwowe wywołane przez bodziec świetlny, przewodzone jest przez nerw wzrokowy do skupienia komórek nerwowych w mózgu (podwzgórze), skąd informacja przesyłana jest do przysadki mózgowej. Barwa skóry ma dla ryb przede wszystkim znaczenie ochronne, lecz jest też sygnalizatorem strachu, podniecenia bitewnego lub miłosnego. Z przeprowadzonych badań wynika więc, że oko ryby niewątpliwie odbiera bodziec intensywności światła, a także rejestruje niektóre barwy, a zwłaszcza ich intensywność. Centrum Badawcze Polskiego Klubu Miłośników Dyskowców kładzie szczególny nacisk na badanie gatunków ryb zamieszkujących wody Ameryki Południowej, a zwłaszcza dyskowców. Już teraz wiadomo, że nie wszystkie gatunki ryb jednakowo reagują na poszczególne barwy. Szereg gatunków pielęgnic, w tym dyskowce pozytywnie reaguje na barwę: niebieską, żółtą, zieloną i czerwoną, a także na kolory zbliżone do tych czterech podstawowych barw oraz ich odcienie. Barwa czerwona wydaje się mieć przy tym szczególne znaczenie. Niewątpliwie bardzo pozytywnie reagują na różne odcienie czerwonego koloru dyskowce i skalary. Jedna z teorii usiłujących wyjaśnić racjonalnie to zjawisko zakłada, że szczególne uwrażliwienie na czerwoną barwę dyskowców wynika z faktu, iż niektóre larwy komarów, a także słodkowodnych krewetek, czyli tradycyjnych pokarmów tych ryb w środowisku naturalnym, tak właśnie jest ubarwionych. Nie wnikając w innego rodzaju teorie, warto jednak zapamiętać, że kolorystyka danego pokarmu, zwłaszcza w przypadku pielęgnic, odgrywa stosunkowo dużą rolę i w zasadzie pełni równorzędną do walorów smakowych cechę produktu.
Jak żerują ryby?
Wszystkie gatunki ryb, a więc także i te, które pielęgnowane są w akwariach dzielimy pod względem najczęstszego sposobu żerowania na: podejmujące pokarm z lustra wody (np. czworooki), żerujące w toni wody (wiele gatunków ryb kąsaczowatych) lub zbierające pokarm zalegający dno zbiornika wodnego (np. kiryski).
Aspidoras pauciradiatus żeruje jedynie na dnie zbiornika.
Prócz wymienionych trzech podstawowych sposobów żerowania, wyróżnia się dodatkowo dwie metody mieszane: toń wody i jej lustro (np. ryby z rodzaju Xiophophorus) oraz dno zbiornika i toń wody (np. Bocja wspaniała). Bywają też gatunki ryb – będące jednak w zdecydowanej mniejszości – które żerują we wszystkich trzech strefach wodnych. Takim gatunkiem jest między innymi dyskowiec, który głównie jednak żeruje na dnie zbiornika i toni wody. Podpływa on pod lustro wody i żeruje tam raczej niechętnie, zmobilizowany do takiego zachowania głodówką.
Dyskowiec najchętniej żeruje na dnie zbiornika.
Obserwowane często u hodowlanych dyskowców odbieranie pokarmów z palców pielęgnującego je akwarysty, trudno uznać za zachowanie naturalne. Wynika ono z bezkompromisowego zaufania ryby do opiekuna.
Czy można nauczyć ryby pielęgnowane w akwarium zjadania niechcianych pokarmów?
Prawidłowo karmione w akwarium ryby nie przejawiają najczęściej chęci do zmiany upodobań żywieniowych. Chętnie pobierają one zazwyczaj znane sobie pokarmy, całkowicie ignorując nieznane nowości. Stąd też wprowadzenie do spożywania nowego pokarmu może nastręczać niekiedy wiele kłopotów, co nie znaczy, iż akwarysta nie ma możliwości zrealizowania swego hodowlanego zamysłu. Najlepiej, by nowy pokarm posiadał chętnie akceptowane przez dany gatunek ryb zabarwienie oraz prezentował właściwe walory smakowe. Wtedy przekonanie pielęgnowanych zwierząt do nowej karmy nie będzie skomplikowane.
Wielokolorowy pokarm jest lepszy od źle dobranego jednokolorowego.
Jeśli jest inaczej, to trzeba na dwa lub trzy dni całkowicie powstrzymać się od karmienia ryb, a następnie podać niewielkie ilości nowej karmy. Bywa, że opór dobrze karmionych ryb może trwać bardzo długo. Wtedy głodówkę trzeba znacząco przeciągnąć. W ekstremalnych warunkach może ona trwać dwa i więcej tygodni. Takie postępowanie jest jednak możliwe tylko wtedy, gdy w akwarium z głodzonymi rybami nie przebywają inne zwierzęta – przykładowo krewetki. W takiej sytuacji cała operacja staje pod znakiem zapytania, gdyż głodne ryby mogą zacząć atakować i zjadać te stworzenia, mimo, że do tej pory wcale się nimi nie interesowały.
Podstawowe wnioski płynące z wyżej opisanych przesłanek.
Szereg produkowanych przez specjalistyczne firmy pokarmów, mających postać płatków czy granulatów posiada określone zabarwienie. Część z nich prezentuje jeden określony kolor, inne są wielobarwne. Bywa też, że dany rodzaj pokarmu adresowany jest do konkretnego gatunku lub należących do określonego rodzaju gatunków ryb. Czy jednak producenci barwę poszczególnych pokarmów dostosowują do upodobań ryb?
Z przeprowadzonych analiz wynika, że nie zawsze istnieje tu właściwie rozumiany związek przyczynowo-skutkowy. Część pokarmów zachowuje taką barwę, jaką prezentuje podstawowy ich składnik, inne bywają niekiedy barwione na kolory, które bardziej mają znaczenie marketingowe. W takich wypadkach kolor pokarmu ma przekonać akwarystę o jego walorach, lecz nie są przy tym uwzględniane upodobania ryb. Na szczęście renomowane firmy, które produkują pokarmy dla ryb pielęgnowanych w akwariach często uwzględniają rolę zabarwienia w swych produktach. Tak bywa często, nie znaczy jednak, że zawsze. Błąd taki fatalnie wpływa na ocenę danego produktu, zwłaszcza, gdy jest to jakaś nowa propozycja. Faktem jest, że będąc przekonanym o walorach danego pokarmu, można ryby nauczyć go spożywać – jak zostało to powyżej opisane – ale wymaga to czasu i cierpliwości.
Andrzej Sieniawski
Do fish eat with eyes?
In theory, a simple question turns out after a moment’s thought a complex problem for which there is no definite answer. Excessively laconic answer to the question immediately arises a number of further questions.
Knowing that it is the subject of ongoing research by the Research Centre of the Polish Club of Discus Fanciers, I turned to this institution with the title question.
It turns out that studies on this issue are still ongoing, but some conclusions can already be bet for granted at this stage. I will try currently to familiarize readers with these conclusions, supplemented with my own observations.
What stimulus receive fish with their eyes?
Research indicates the great importance of sight and its affect on the shade of colouring. It turns out that with a change in colour of the ground, changes the intensity of the colour of the fish. Nerve stimulation caused by the light stimulus is conducted through the optic nerve to the focus of nerve cells in the brain (hypothalamus), where information is sent to the pituitary gland. Skin colour has for fish primarily protective role, but is also a signal of fear, arousal of battle or love. The research has therefore shown that fish eye receives undoubtedly stimulus of intensity of light and also records some colours, especially their intensity. Research Centre of the Polish Club of Discus Fanciers puts particular emphasis on the study of fish species inhabiting South American waters, especially discus. It is already known that not all species respond equally to each colour. A number of species of cichlids, including discus, positively react to colour: blue, yellow, green and red, as well as colours close to those four basic colours and their tones. The colour red seems to have particular importance here. Discus and angelfish undoubtedly react very positively to various tones of red. One theory, trying to rationally explain this phenomenon, assumes that a special sensitivity to red colour by discus derives from the fact that certain mosquito larvae as well as freshwater shrimps, which are traditional food of these fish in the wild, are coloured in this way. Please remember that the colour of food plays a relatively large role and basically is feature of the product equivalent to the taste, especially in the case of cichlids.
How the fish prey?
All species of fish are divided in terms of most common way of preying: picking up food from the water surface (e.g. Four-eyes), preying in water depths (many species of tetras) or harvesting food from the bottom of the water tank (e.g. corydoras). Besides these three basic ways of feeding, in addition, there are two mixed methods: tons of water and its surface (e.g. fish of a kind Xiophophorus) and the bottom of the tank and the water depths (e.g. Clown loach). There are also species of fish which prey in all three zones of water, which are, however, in the vast minority. Such a species is, inter alia, discus, which primarily preys on the bottom of the tank and depths of water. It swims under the surface of the water and preys there rather reluctantly, mobilized to such behaviour with hunger. The observed frequently in breeding discus taking food from fingers of aquarist nourishing them, can hardly be considered as natural behaviour. It results from the great trust the fish to keeper.
Is it possible to learn fish nurtured in aquarium to feed on unwanted food?
Properly fed aquarium fish often do not reveal desire to change the food preferences. They gladly consume foods generally known to them, completely ignoring the unknown novelties. Hence, the introduction to consumption of new food can sometimes pose many problems, that does not mean that the aquarist is not possible to fulfil his breeding plan. Ideally, new food should have colouring gladly accepted by the species of fish and present the proper taste. Then conviction of tended animals to new food should be not complicated. If it is not, then you need for two or three days completely to refrain from feeding the fish and then give small amounts of new food. Sometimes the resistance of well-fed fish may take a very long time. Then starvation must be significantly dragged. It can take two or more weeks in extreme cases. Such a procedure is, however, possible only when other animals are not staying in an aquarium with fasted fish – for example shrimps. In such a situation, the whole operation becomes questionable, because hungry fish can begin to attack and eat these creatures, although so far they were not interested in them.
The basic conclusions of the above described indications.
A range of foods produced by specialist companies, having a form of flakes or granules, have a specific colour. Some of them present one specific colour, others are multi-coloured. It also happens that a particular type of food is targeted to a particular species or species of fish belonging to a certain type. However, do the manufacturers adjust the colour of individual foods to preferences of the fish?
Analyses show that the causal relationship is not always properly understood. Part of the foods retain the colour, which is shown by their basic ingredient; others are sometimes dyed in colours that are more of marketing significance. In such cases, the colour of food is to convince the aquarist about its qualities, but preferences of the fish are not taken into account here. Fortunately, reputable companies that produce food for fish tended in aquariums, often take into account the role of colour in their products. This happens often, it does not mean, however, that always. Such an error severely affects the evaluation of the product, especially when it is a new merchandise. The fact is that being convinced about the qualities of the food, you can teach the fish to eat it – as has been described above – but it takes time and patience.
Tłumaczenie: Dariusz Hadziewicz